... στην πόλη του Ρεθύμνου

Σημείο αναφοράς της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου είναι το Ενετικό Λιμάνι. Ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει στην πλακόστρωτη παραλία του, να φάει σε κάποιο από τα πολλά εστιατόρια, να πιο τον καφέ του ή απλώς να χαζέψει τα όμορφα σπίτια.

Το τμήμα της πόλης που βρίσκεται πίσω από το λιμάνι (νότια και νοτιοδυτικά) έχει και τα περισσότερα παλιά σπίτια με το χαρακτηριστικό συνδυασμό ενετικών και τουρκικών στοιχείων. Την προσοχή σας θα τραβήξουν τα θυμώματα των σπιτιών, τα λεγόμενα και πορτέλα, αρχιτεκτονικό στοιχείο στο οποίο έδιναν ιδιαίτερη σημασία οι Ενετοί, αλλά και οι Κρητικοί που κατοικούσαν στα σπίτια της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου. Στα στενά δρομάκια μιας πόλης της περιόδου της Αναγέννησης δεν υπήρχαν εκείνοι οι ανοιχτοί χώροι που θα αναδείκνυαν άλλα στοιχεία του κτηρίου. Αυτό λοιπόν που κυρίως μπορεί να δει ο επισκέπτης (άρα, και αυτό από το οποίο μπορεί να εντυπωσιαστεί...) είναι κυρίως το θύρωμα. Προσέξτε ιδιαίτερα τα σκαλιστά μαρμάρινα πλαίσια, τις περίτεχχνες διακοσμήσεις στις παραστάδες και τα τόξα, την περίτεχνη κατασκευή των ξύλινων θυρόφυλλων.
Άλλωστε το Ρέθυμνο, στο οποίο σώζονται σε σχετικά καλή κατάσταση περίπου 700 ενετικά και τουρκικά σπίτια, διαθέτει μερικά από τα καλύτερα δείγματα του είδους εκείου κτηρίου που θα ονομάζαμε κρητικό palazzo, την λρητική δηλαδή εκδοχή του ενετικού μεγάρου ή αρχοντόσπιτου, που είχε το ισόγειό του αφιερωμένο κυρίως στις επαγγελματικές δραστηριότητες του ιδιοκτήτη και τον πάνω όροφο για χώρο κατοικίας. Συχνά τα μέγαρα αυτού του τύπου διέθεταν εσωτερική αυλή (κάτι που
στις μέρες μας βοηθάει ιδιαίτερα τη μετατροπή αυτών των παλιών σπιτιών σε εστιατόρια και καφέ),ενώ "αξιοποιούσαν" και την οροφή για τη συλλογή νερού για τη στέρνα ή το πηγάδι. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αρκετά σπίτια θα αποκτήσουν και επιπλέον τουρκικά στοιχεία, το πιο χαρακτηριστικό από τα οποία ήταν το κλειστό ξύλινο μπαλκόνι (σχαχνισί), στοιχείο της βαλκανικής αρχιτεκτονικής ιδιαίτερα προσφιλές στους Οθωμανούς, που μπορούσε εύκολα να προσαρμοστεί και στο βασικό πρότυπο του ενετικού σπιτιού.
Η περίοδος της Ενετοκρατίας θα προικίσει το Ρέθυμνο με μια σειρά από σημερινά αξιοθέατα. Πολύ κοντά στο λιμάνη, στη διασταύρωση των οδών Παλαιολόγου και Αρκαδίου, βρίσκεται η ενετική Λότζια, που σήμερα έχει αναστηλωθεί και στεγάζει το κομψό πωλητήριο του ΕΟΤ. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, η Λότζια ήταν ένα από τα κέντρα της κοινωνικής ζωής του Ρεθύμνου, αφού αποτελούσε σημείο συνάντησης, συζήτησης και αναψυχής των ενετών ευγενών της πόλης.
Πολύ κοντά στη διασταύρωση των οδών Παλαιολόγου και Θεσσαλονίκης βρίσκεται η Κρήνη Ριμόντι, μια από τις πιο κομψές μνημειακές κρήνες της Κρήτης. Αναγεννησιακής αισθητικής, έχει τέσσερις κίονες με κορινθιακά κιονόκρανα και τρεις κεφαλές λεόντων από τις οποίες τρέχει νερό. Κατασκευάστηκε το 1626 και πήρε το όνομά της από τον Ριμόντι, ενετό ρέκτορα (rettore) της πόλης, του οποίου φέρει το έμβλημα.

Το πιο εντυπωσιακό ενετικό κτίσμα του Ρεθύμνου είναι η οχυρωμένη Φορτέτζα. Βρίσκεται σε λόγο με θέα προς το λιμάνι, την πόλη και τον κάμπο, στη θέση όπου υπήρχε αρχαία και βυζαντινό οχυρό. Η κατασκευή της αποφασίστηκε για να αντιμετωπιστούν οι μεγάλες οχυρωματικές αδυναμίες της πόλης, οι οποίες είχαν αποκαλυφθεί κατά την τρομερή επιδρομή του Ολούτς Αλή το 1571. Υπάρχοουν ενδείξεις ότι το αρχικό σχέδιο έγινε από τον M. Sanmicheli, τον μεγαλύτερο σχεδιαστή οχυρωματικών έργων της εποχής, όμως η προσαρμογή και η επίβλεψη έγιναν από τους μηχανικούς Sforza Pallavicini και Ioanni Therari (συνολικά, για το έργο απαιτήθηκαν 10 χρόνια). Το συνολικό μήκος των τειχών της Φορτέτζας είναι 1.307 μ. και έχει τέσσερις προμαχώνες. Σε αντίθεση με το Χάνδακα (Ηράκλειο), όπου η οχύρωση περιέβαλλε όλη την πόλη, η Φορτέτζα ήταν κλασικό φρούριο, με κατοικία του ρέκτορα, στρατώνες, συστοιχίες πυροβόλων, αποθήκες και κάποια κτίσματα για την περίπτωση που θα κατέφευγαν εκεί οι κάτοικοι της πόλης. Η εντυπωσιακή είσοδος με το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου (το σύμβολο της Βενετίας) ήταν το μόνο άνοιγμα προς την πόλη.

Οι ΤΟύρκοι αξιοπο΄θησαν επίσης το φρούριο, προσθέτοντας μάλιστα ένα τέμενος, το Τζαμί Σουλτάν Ιμπραήμ, εκεί όπου βρισκόταν ο χριστιανικός ναός του Αγίου Νικολάου, ο καθεδρικός να ός των Ενετών μέσα στη Φορτέτζα. Ο θόλος του τεμένους, που έχει αναστηλωθεί, είναι καλυμμένος με ψηφιδωτά, ενώ διατηρειται και το μιχράμπ, κόγχη προσανατολισμένη προς τη Μέκκα.
Η παλιά φυλακή που βρισκόταν στην είσοδο της Φορτέτζας στεγάζει σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου.
Τα σημάδια της Τουρκοκρατίας στο Ρέθυμνο δεν περιορίζονται μόνο στα τουρκικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Το Τζαμί Νερατζέ είναι ένα από τα χαρακτηριστικά δείγματα τουρκικής αρχιτεκτονικής της Κρήτης. Σήμα κατατεθέν του οψηλός μιναρές με τα 133 σκαλοπάτια. Εδώ βρισκόταν παλιά η ενετική εκκλησία της Σάντα Μαρία. Ευτυχώς, η αρχική σκέψη μετά την απελευθέρωση, να γίνει το τζαμί ναός του Αγίου Νικολάου, δεν τελεσφόρησε, και έτσι σήμερα, αναστηλωμένο, χρησιμοποιείται ως ωδείο (και χώρος συναυλιών), λόγω της πολύ καλής ακουστικής του. Στην οδό Ραδαμάνθυος μπορείτε επίσης να δείτε ερείπια από εντυπωσιακό τουρκικό χαμάμ.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό τζαμί της περιοχής είναι το Τζαμί Καρά Μουσά, στο νότιο άκρο της οδού Αρκαδίου. Εδώ ήταν αρχικά μια φραγκισκανική εκκλησία (Μονή της Αγίας Βαρβάρας), όμως ο Καρά Μουσά-πασάς, μεγάλος βεζίρης και διοικητής των πρώτων τουρκικών στρατευμάτων που εισέβαλαν στο νησί, τη μετέτρεψαν σε τζαμί (ξεχωρίζουν οι 9 θόλοι του). Σ¨ημερα εδώ στεγάζεται η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Η πλατεία Τεσσάρων Μαρτύρων (αφιερωμένη, όπως και ο ομώνυμος ναός σε τέσσερις κρπτοχριστιανούς νεομάρτυρες) σηματοδοτεί τα όρια της παλιάς πόλης. Εδώ βρίσκεται η Porta Guora (Μεγάλη Πόρτα, η μόνη από τις εισόδους της παλιάς (ενετικής) πόλης που διατηρείται. Πήρε το όνομά της από τον Giacomo Guora, ρέκτορα κατά το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα. Εδώ κοντά βρίσκεται και η πολύβουη αγορά του Ρεθύμνου. Το Τζαμί της Με
γάλης Πόρτας, που κτίστηκε στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ήταν αφιερωμένο στη βαλιδέ σουλτάνα, τη μητέρα του σουλτάνου (γι' αυτό και αναφέρεται και ως Τζαμί Βαλιδέ Σουλτάνα).
Το Τζαμί Βελή Πασά βρίσκεται λίγο πιο έξω από την παλιά πόλη, στη συνοικία Μασταμπάς, κοντά στο σταθμό των λεωφορείων. Εκτός από τζαμί, λειτουργούσε και τεκές, δηλαδή τουριστικό μοναστήρι (σώζονται 13 κελιά μοναχών, των δερβίσιδων).
Ξαναγυρνώντας προς την παλιά πόλη, στην οδό Νικηφόρου Φωκά συναντά κανείς το ναό της Κυρίας των Αγγέλων. Χτισμένος από τους Ενετούς, έγινα τζαμί επί ΤΟυρκοκρατίας (χωρίς ποτέ να ολοκληρωθεί η κατασκευή του), και μετά την απελευθέρωση έγινε και πάλι χριστιανικός ναός.
Σε κάθε περίπτωση, ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσετε το Ρέθυμνο και να αισθανθείτε την ατμόσφαιρά του είναι να περπατήσετε στα στενά σκοάκια του, κοιτάζοντας τα καλά διατηρημένα σπίτια και άλλα κτίσματα από την ιστορία του. Όλα αυτά κάνουν το Ρέθυμνο έναν από τους χαρακτηριστικούς και καλά διατηρημένους οικισμούς σε όλη την Ελλάδα.
Εκτός από το Αρχαιολογικό Μουσείο μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, στην οδό Μ. Βερνάρδου, ένα ανακαινισμένο ενετικό μέγαρο, από τακαλύτερα δείγματα του είδους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης (αφιερωμένο στη μνήμη του σημαντικού ρεθυμνιώτη ζωγράφου Λευτέρη Κανακάκη), η οποία φιλοξενεί κυρίως έργα σύγχρονων κρητικών ζωγράφων.
Αν ψάχνετε για λίγη δροσιά, μπορείτε να επισκεφτείτε τον Δημοτικό Κήπο που βρίσκεται στα σύνορα της παλιάς πόλης, εκεί όπου βρισκόταν το τουρκικό νεκροταφείο. Για περισσότερη δροσιά, η δημοτική παραλία ξεκινάει δίπλα από το Ενετικό Λιμάνι και συνεχίζεται, χωρίς διακοπή για αρκετά χιλιόμετρα προς τα δυτικά. μόνο προσοχή: Τα θαλάσσια ρεύματα στην περιοχή είναι επικίνδυνα, γι' αυτό τηρήστε απαρέγκλιτα την απαγόρευση κολύμβησης όταν οι καιρικές συνθήκες δεν είναι καλές (θα το καταλάβετε από τις προειδοποιητικές σημαίες που υψώνονται).
Στην περιοχή του Γάλλου, όπου βρίσκεται και το Πανεπιστήμιο, αξίζει να επισκεφτείτε τον ενδιαφέροντα ναό της Ζωοδόχου Πηγής.